Tik bozukluğu, tekrarlayıcı ve istemsiz kas hareketleri veya vokalizasyonlarla karakterize edilen bir nörolojik rahatsızlıktır. Tikler, genellikle çocukluk çağından başlayarak ortaya çıkabilir ve genellikle ergenlik döneminde en yoğun hale gelir. Tikler, yaşam boyu devam edebilir veya bazen ergenlik döneminin sonunda kaybolabilir.
Tik Bozukluklarının türleri nelerdir?
Tik bozukluğu genellikle basit ve karmaşık olarak iki gruba ayrılır:
- Basit tikler: Tek bir kas grubunu veya bir grup kası etkileyen, kısa süreli, hızlı ve tekrarlayan hareketlerdir. Örnekler arasında göz kırpma, burun sıvama, yüz kaslarını çekme veya baş sallama yer alır.
- Karmaşık tikler: Birden fazla kas grubunu etkileyen, daha karmaşık ve uzun süreli hareketlerdir. Örnekler arasında parmak şıpırtısı, omuz silkmek, sözcükler veya cümleler tekrarlama, kendini tekrarlama veya tekrar eden hareketler yapma yer alır.
Tik Bozukluklarının nedeni nedir?
Tik bozukluğunun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik faktörler, beyindeki kimyasal dengesizlikler ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Stres, yorgunluk, enfeksiyonlar veya diğer sağlık sorunları, tiklerin ortaya çıkmasına veya kötüleşmesine neden olabilir.
Bazı enfeksiyonlar sonrası ani başlayan tik bozuklukları görülebilir. PANS veya PANDAS sendromu denilen bu durumlarda uygun tedavinin düzenlenmesi ile belirtiler geriler.
PANS ve PANDAS sendromları nelerdir?
PANS (Pediyatrik Otoimmün Nöropsikiyatrik Bozukluklar) ve PANDAS (Pediyatrik Otoimmün Nöropsikiyatrik Hastalık İlişkili Streptokok enfeksiyonu) otizm spektrum bozukluğu, obsesif-kompulsif bozukluk ve diğer nörolojik semptomlar gibi davranışsal veya psikiyatrik belirtilerle ilişkili olan bir grup nadir çocukluk çağı hastalıklarını ifade eder.
PANS, bağışıklık sisteminin bir enfeksiyon, yaralanma veya diğer tetikleyici faktörlere karşı yanıt vererek, çocuklarda ani ve şiddetli nörolojik ve psikiyatrik semptomların ortaya çıkmasına neden olduğu otoimmün bir bozukluktur. PANS, yaygın semptomlar arasında kaygı, uyku bozuklukları, yeme bozuklukları, tiikler ve takıntılar gibi obsesif-kompulsif semptomlar, duygu durum değişiklikleri, hiperaktivite ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) belirtileri içerir.
PANDAS, belirtileri tetikleyen streptokok enfeksiyonu ile ilişkili olan bir alt tipidir. Streptokok bakterilerinin neden olduğu boğaz enfeksiyonu, sinüzit veya kulak enfeksiyonları, PANDAS belirtilerinin tetikleyicisi olarak düşünülmektedir. Semptomlar, PANS ile benzerdir ve ayrıca ani tikler, motor hareketlerde azalma, yüz ifadesinde değişiklikler ve dil gelişiminde gerileme gibi semptomlar da içerebilir.
PANS ve PANDAS gibi otoimmün nöropsikiyatrik hastalıkların nedeni tam olarak bilinmese de, otoimmün bir reaksiyon sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Tedavi, semptomların kontrol altına alınması ve iyileştirilmesi için genellikle bağışıklık baskılayıcı ilaçlar, antibiyotikler ve psikoterapiyi içerir.
Tik Bozukluklarının tedavisinde neler yapılır?
Tik bozukluğunun tedavisi, semptomları hafifletmeyi veya kontrol altına almaya yöneliktir. Tedavi, semptomların ciddiyetine ve etkilerine bağlı olarak değişebilir ve bazen birden fazla tedavi türü kombinasyonu gerekebilir. Tedaviler arasında ilaçlar, davranış terapisi, bilişsel davranışçı terapi, derin beyin stimülasyonu (DBS) veya nörofeedback gibi alternatif terapiler yer alabilir. Ancak, tik bozukluğunun tedavisi tamamen mümkün olmasa da, tedaviler semptomların azaltılmasına veya kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
